روش تدریس ابتدایی

ه عنوان معلم ابتدایی، حتما بارها و بارها کتاب‌ها و مقالات مختلف را در جستجوی بهترین روش تدریس ابتدایی، مطالعه کرده‌اید. این موضوع یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های آموزگاران عزیز در مقطع ابتدایی است.
بدون شک نمی‌توان یک روش تدریس مشخص را به عنوان بهترین روش تدریس برای دانش آموزان ابتدایی معرفی کرد. چرا که روش تدریس مناسب برای هر یک از پایه‌های اول تا ششم و هر یک از دروس ریاضی، علوم و فارسی متفاوت خواهد بود.
در این مقاله تلاش کرده‌ایم تا به معرفی برخی از بهترین روش‌های تدریس دوره ابتدایی بپردازیم. اگر هنوز روش تدریس مورد نظر خود را برای دروس مختلف مقطع ابتدایی انتخاب نکرده‌اید، تا پایان این مقاله همراه ما باشید.

روش تدریس نمایشی؛ رایج‌ترین روش تدریس ابتدایی

روش تدریس نمایشی یکی از رایج‌ترین و پرکاربردترین روش‌های تدریس است. این شیوه تدریس، اگر چه که جزو روش‌های سنتی آموزش به حساب می‌آید اما روشی فعال است که استفاده از آن به خصوص در کلاس‌های علوم، مزایای بسیاری برای دانش‌آموزان دارد.
این شیوه تدریس که تحت عنوان روش تدریس نمایش علمی نیز شناخته می‌شود. بر مشاهداتی شامل دیدن، شنیدن، لمس کردن، انجام آزمایش و غیره استوار است. معلم در این روش می‌تواند مفاهیم داخل کتاب را به صورت قابل مشاهده و ملموس به دانش‌آموزان نشان دهد.
مبنای کتاب‌های درسی مقطع ابتدایی بر روش تدریس نمایشی استوار است که شامل تصاویری از مهم‌ترین مباحث و مفاهیم یک درس است که به صورت دیداری به مراحل مختلف یک پدیده یا مفهوم را به دانش آموز نشان می‌دهد.
برای اجرای روش یاددهی نمایشی، ابتدا باید ابزارهای لازم را تهیه کرد، سپس مقدمه‌ای را به دانش‌آموزان ارائه داد و در نهایت نمایش مورد نظر را اجرا کرده و ارزشیابی‌های لازم را به عمل آورد.
از مزایای روش یاددهی نمایش علمی، می‌توان به عملی بودن آن و کسب تجارب مستقیم از سوی دانش‌آموزان، فعال بودن و مشارکت همیشگی آن‌ها اشاره کرد.
روش تدریس نمایشی علاوه بر درس علوم، می‌تواند به عنوان یکی از بهترین گزینه ها به عنوان روش تدریس اول ابتدایی برای آموزش الفبا، آموزش کلمات و نحوه نگارش آن‌ها در درس فارسی نیز بسیار موثر و مفید باشد.
این روش به دلیل نیاز امکانات و تجهیزات آموزشی می‌تواند پر هزینه باشد. در کلاس‌های پر جمعیت قابل اجرا نیست و تفکر سطح بالا مانند خلاقیت را تقویت نمی‌کند.
دقت داشته باشید که روش تدریس نمایشی را با روش تدریس ایفای نقش اشتباه نگیرید. روش تدریس نمایشی به معنای اجرای نمایش از سوی معلم یا دانش آموزان نیست. در رابطه با روش تدریس ایفای نقش در مقاله روش تدریس فعال به صورت مفصل صحبت کرده‌ایم

روش تدریس اکتشافی؛ از دیگر روش‌های تدریس آموزش ابتدایی

به صورت کلی مقصود از روش اکتشافی در تدریس و یادگیری، هر گونه موقعیت و فرصتی است که معلم ایجاد می‌کند و طبق آن دانش‌آموزان به صورت فردی یا گروهی و با کمک مراحل کشف موضوع یا حل مسئله، در فرایند یادگیری شرکت می‌کنند.
در روش‌های اکتشافی، ایجاد زمینه‌ی یادگیریِ دانش‌آموز هدف است؛ به شکلی که تا حد ممکن زمینه‌ی یادگیری مستقل او فراهم شود، بتواند سهم عمده‌ای در یادگیری به دست آورد و مفهوم، اصول، مراحل و فرایند یا دیگر مقاصد موضوع آموزشی را کشف و درک کند. (دکتر لیلا سلیقه دار، مدرس دانشگاه فرهنگیان)
در روش تدریس اکتشافی معلم دانش‌آموزان را تشویق می‌کند تا با محیط خود به تعامل بپردازند و با تحقیق، تفکر و دستکاری اشیا، روابط بین پدیده‌ها را کشف کنند و به جای حفظ اطلاعات، به درک درستی از موضوع برسند.
در این روش معلم باید ابتدا اصول و روش‌های حل مسأله را با کمک روش تدریس سخنرانی به شاگردان آموزش داده باشد. پس از آن یک موقعیت سؤال برانگیز برای آن‌ها طراحی می‌شود. این موقعیت باید از طریق معلم به دانش‌آموزان ارائه شود. سپس نوبت به شاگردان می‌رسد تا اطلاعات را تحلیل کرده و روابط را کشف کنند. در نهایت معلم دستاوردهای دانش‌آموزان را بررسی می‌کند و راهنمایی‌های لازم را ارائه می‌دهد.
در روش تدریس معلم ابتدایی به شکل اکتشافی، معلم بیشتر نقش راهنما را دارد اما اینکه این راهنمایی‌ها در چه سطحی باشد، بستگی به توانایی‌های دانش‌‌آموز، درس مورد نظر و سطح دشواری مسئله دارد.
استفاده از این روش باعث می‌شود که موضوعات درسی قابل فهم‌تر شوند و دانش‌آموزان به سطوح بالاتر دانش دست پیدا کنند. اما به طور کلی استفاده از روش اکتشافی برای دانش‌آموزان مقاطع پایین مانند ابتدایی و متوسطه اول باید با احتیاط بیشتری صورت گیرد. چرا که آن‌ها به تنهایی نمی‌توانند به کشف دانش بپردازند.
روش تدریس اکتشافی متکی بر حدسیات، پیش بینی‌ها و آزمون و خطا است و در آن دانش آموز بیشتر از اینکه از درک انتزاعی خود استفاده کند،‌ بر احساسات و ادراک خود تکیه کرده است.
بنابراین این روش به دلیل کاربرد کم تفکر انتزاعی چندان در درس‌هایی مثل ریاضی که نیاز به تفکر انتزاعی و ذهنی دارد، موثر نیست. اما چون بر ادراک و حواس دانش‌آموز استوار است، می‌تواند برای روش تدریس علوم مقطع ابتدایی، مناسب باشد.

روش تدریس مشارکتی؛ روش تدریس ابتدایی مناسب برای رشد تفکر انتقادی شاگرد

بر اساس کتاب روانشناسی یادگیری دکتر فریبرز درتاج، یادگیری مشارکتی زمانی رخ می‌دهد که دانش آموزان با شرکت در گروه‌های کوچک در دستیابی به اهداف یادگیری به یکدیگر کمک کنند.
در روش تدریس مشارکتی، دانش‌آموزان در قالب گروه‌های کوچک با تشویق معلم نسبت به توانایی‌هایی که دارند، با یکدیگر در مورد یک مسئله یا موضوع همکاری می‌کنند.
حل مسئله‌های ریاضی، انجام آزمایشات علمی و اجرای طرح‌های نمایشی کوتاه، تنها چند نمونه از نحوه یادگیری مشارکتی در درس‌های مختلف است.

یادگیری مشارکتی زمانی موثر خواهد بود که پنج مورد زیر وجود داشته باشد:
1.وابستگی مثبت (به این معنا که دانش آموز درک کند که همیشه نمی‌توان به تنهایی به اهداف یادگیری دست یافت و همکاری و مشارکت گروهی می‌تواند فرایند یادگیری را تسریع ببخشد)
2.مسئولیت پذیری (دانش آموزان در قبال هم گروهی‌های خود و هدفی که دارند احساس مسئولیت داشته باشند)
3.تعامل و همکاری (دانش آموزان به این درک رسیده باشند که یک گروه برای رسیدن به هدف خود به همکاری و تعامل همه اعضای گروه نیاز دارد)
4.مهارت های ارتباطی (در فعالیت های گروهی نیاز به مهارت هایی مانند بیان خوب، رهبری، رفع تعارض ها و غیره وجود دارد) 5.فرآیند گروهی (دانش آموزان با مراحل مختلف انجام کار گروهی، از جمله تعیین هدف، تقسیم نقش ها، ارزیابی دستاوردها و غیره آشنا باشند)
روش آموزش مشارکتی باعث می‌شود که اعتماد به نفس دانش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آموز از طریق بیان شفاهی ایده‌های خود و پاسخ به سوالات همکلاسی‌هایش، افزایش پیدا کند و مهارت‌های ارتباطی و تفکر انتقادی او تقویت شود.

روش تدریس کاوشگری؛ نمونه‌ای از اصول تدریس ابتدایی برای درس ریاضی

کاوشگری به معنای بررسی، جستجو و تحقیق در مورد یک موضوع خاص است. در آموزش به روش كاوشگري، شاگردان با روش‌هاي مختلف مورد استفاده‌ی دانشمندان در سازماندهي دانش و تدوين اصول آشنا مي‌شود و مهارت‌های كاوشگري دانشمندان را مي آموزند.
روش تدریس کاوشگری، روشی است که در آن با فراهم کردن شرایط مناسب توسط معلم، دانش‌آموزان را برای کشف بعضی از مفاهیم درسی آماده می‌کنند. بدون اینکه در این روش، مفاهیم بطور مستقیم به دانش‌آموز داده شود. این شکل از روش تدریس معمولاً باید در مراحل اولیه آموزش استفاده شود.
این روش می‌تواند تکنیکی موثر در روش تدریس ریاضی باشد که در آن معلم در کلاس با آموزش مفاهیم اولیه و سرنخ‌هایی که به دانش‌آموز می‌دهد به او کمک می‌کند تا به راه‌حل و جواب مسئله برسد.
یکی از پیشتازان روش تدریس کاوشگری، جرج پولیا؛ ریاضیدان لهستانی است که معتقد بوده است هر مفهومی که توسط خود دانش‌آموز کشف شود، هرگز از یاد او نمی رود. به نظر او، بهترین روش یادگیری، کشف مفاهیم توسط یادگیرنده است.
مراحل روش تدریس کاوشگری عبارتند از: . معرفی یک موضوع جالب توجه به دانش آموزان
. مطرح شدن پرسش و پاسخ‌هایی از سوی شاگردان و پاسخگویی معلم با جواب‌‎های کوتاه
. ساختن فرضیه‌ها توسط دانش آموزان
. کشف روابط میان متغیرهای موجود در موضوع مورد آزمایش

روش تدریس بحث گروهی یکی از روش های فعال تدریس در دوره ابتدایی

یکی از انواع روش تدریس فعال که بسیار مشابه با روش تدریس پرسش و پاسخ نیز هست، روش بحث گروهی است. در این روش دانش‌آموزان در مورد موضوع درس، به بحث و گفتگو و تبادل نظر می‌پردازند و عقاید و تجربیات خود را با یکدیگر در میان می‌گذارند.
در این روش معلم نقش هدایت کننده را دارد. بنابراین باید بحث را به گونه‌ای مدیریت کند که به بیراهه کشیده نشود و دانش‌آموزان به اهداف یادگیری مورد نظر دست پیدا کنند.
روش تدریس بحث گروهی در مورد درس‌هایی مانند مطالعات اجتماعی، تاریخ، جغرافیا، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، فلسفه، اقتصاد و غیره کاملاً مناسب و کاربردی است.



برخی از مزایای روش بحث گروهی عبارتند از:
. سهیم شدن دانش‌آموزان در تجربیات یکدیگر
. تقویت حس همکاری، اعتماد به نفس و روحیه نقدپذیری
. تقویت قدرت مدیریت، رهبری و استدلال
. ایجاد فرصت ارزیابی افراد از خود

مراحل اجرای روش بحث گروهی